Covid: OMS iragaya ibihugu bikize ’gucura’ ibikennye inkingo

Ishami ry’umuryango w’abibumbye rishinzwe ubuzima ku isi (OMS/WHO) rivuga ko isi yugarijwe n’akaga ko "kubura ubumuntu" kubera gucuranwa inkingo za Covid-19.

Tedros Adhanom Ghebreyesus yavuze ko bidakwiye kuba abantu bakiri bato kandi bafite amagara mazima bo mu bihugu bikize bari kubona inkingo mbere y’abantu bari mu kaga kubera Covid bo mu bihugu bikennye.

Yavuze ko doze zirenga miliyoni 39 z’inkingo zimaze gutangwa mu bihugu 49 bikize - ariko hari igihugu kimwe kiri mu bikennye kimaze kubona dose 25 gusa.

Hagati aho OMS n’Ubushinwa binengwa uko byitwaye mu gihe Covid yateraga.

Komisiyo yigenga yashyizweho na OMS yagaragaje ko iri shami rya UN rishinzwe ubuzima ryatinze gutangaza ibihe bidasanzwe ku isi hakiri kare, naho Ubushinwa butafashe ingamba zo kwirinda mbere.

Kugeza ubu, Ubushinwa, Ubuhinde, Uburusiya, Amerika n’Ubwongereza byamaze gukora inkingo, izindi zakozwe na kompanyi zihuriweho n’ibihugu - nk’urukingo rwa Pfizer rwakozwe n’Abadage n’Abanyamerika.

Hafi y’ibi bihugu byose, bishyize imbere kubanza gukingira abaturage babyo.

Kuwa mbere mu kiganiro cyateguwe na OMS, umukuru wayo Dr Tedros yagize ati: "Reka mvugishe ukuri: isi iri hafi y’akaga ko kubura ubumuntu - kandi ikiguzi cy’ibi kizishyurwa mu buzima bw’abantu bo mu bihugu bikennye."

Tedros yavuze ko gahunda yo "kwibanza" bizarangira nayo idatanga umusaruro.

Ati: "Mu by’ukuri, ibyo bizatuma icyorezo n’amabwiriza yo kucyirinda bitinda, abantu n’ubukungu nabyo bihazaharire".

Tedros yasabye ko ibihugu byubahiriza gahunda yo gusaranganya inkingo ku isi yiswe Covax, biteganyijwe ko izatangira mu kwezi gutaha.

"Icyo nsaba ibihugu byose bigize WHO ni uko umunsi mpuzamahanga w’ubuzima ku isi tariki 07 z’ukwa kane, wazasanga inkingo za Covid-19 ziri gutangwa muri buri gihugu ku isi, bizaba ari icyizere cyo gutsinda iki cyorezo n’ubusumbane buri mu bitera ibibazo byinshi by’ubuzima ku isi".

Kugeza ubu, ibihugu birenga 180 biri mu bigize ishyirahamwe rya Covax, rishyigikiwe na OMS n’imiryango iharanira ko inkingo zigera kuri bose.

Intego ya Covax ni uguhuriza hamwe ibihugu kugira ngo bigire ubushobozi bukomeye bwo kugura inkingo na kompanyi zizikora.

Ibihugu 92 - biri mu bikennye n’ibifite ubukungu buciriritse - bizabona inkingo zishyuwe ku mari yatanzwe n’abaterankunga.

Tedros yagize ati: "Tugomba kubona doze miliyari ebyiri ku nganda eshanu zizikora, n’izindi doze miliyari imwe nyuma, turateganya gutangira kuzitanga mu kwezi kwa kabiri".

Bavuze iki ku byavuzwe na Tedros?

Asubiza ku byavuzwe na Tedros, Matt Hancock ushinzwe ubuzima mu Bwongereza yagize ati: "Ubwongereza bushyigikiye uwo mugambi kurusha abandi, mu nkunga y’imari, kugira ngo inkingo zigere ku bihugu byose ku isi."

Hancock yavuze ko Ubwongereza "bwashyize inkunga nini mu muhate mpuzamahanga ugamije ko buri muntu abona urukingo".

Ubwongereza bwatanze miliyoni $734 muri gahunda ya Covax.

Mu kwezi gushize, ishyirahamwe ryitwa People’s Vaccine Alliance ryatangaje ko ibihugu bikize biri kwigwizaho doze nyinshi cyane z’inkingo za Covid, ku buryo abantu bo mu bihugu bikennye bashobora kuburiramo.

Ryavuze ko ibihugu bikennye hafi 70 bishobora kuzabasha gukingira gusa umuntu umwe ku bantu 10.

Canada yanenzwe by’umwihariko, aho ririya huriro ryavuze ko iki gihugu cyatumije inkingo nyinshi ku buryo buri muturage yakingirwa inshuro eshanu.

Mu kwa 12, Karina Gould, minisitiri w’iterambere mpuzamahanga wa Canada, yahakanye ibyo babanenga ko bari gucura abandi inkingo, avuga ko ibiganiro ku nkingo zirengaho ari "ibiteganywa" kuko n’izo batumije zitarabageraho.

Yavuze ko Canada igiye gutanga miliyoni $380 mu gufasha ibihugu biri mu nzira y’amajyambere guhangana na Covid-19.

BBC

IZINDI NKURU
Ibitekerezo(0)
Tanga Igitekerezo